zaterdag 19 oktober 2019

Wat zou jij doen?

Deze week verscheen De reis van Marcel Grob bij Daedalus. Philippe Collin en Sébastien Goethals brengen het verhaal van Elzasser Marcel Grob tot leven. Marcel, een Malgré-Nous, werd in 1944 gedwongen dienst te nemen bij de Waffen-SS. De makers van het album vertellen zowel een persoonlijke geschiedenis en van een streek met een bewogen verleden: de Elzas.
Door Elias Jonkers.

"En jij, wat zou jij in mijn plaats hebben gedaan?"

We schrijven 11 oktober 2009, Marcel Grob is 83 jaar, een magistraat wil achterhalen of Marcel al dan niet een oorlogsmisdadiger is. De jonge magistraat laat Marcel terugkeren naar juni 1944. Toen hij nog een 17-jarige Elzasser was.





Malgré-Nous.
Letterlijk vertaald ondanks onszelf, tegen onze wil. Een benaming voor de Franse burgers afkomstig uit de Elzas en Moezel in Lotharingen, die door de gouwleider Robert Wagner gedwongen dienst moesten nemen bij de Wehrmacht en later ook bij de Waffen-SS. Na de oorlog werden ze in eigen land als verraders of collaborateurs bekeken. Toch hadden de meesten geen keus, de kans bestond immers dat hun familie werd gedeporteerd, of zelfs geëxecuteerd. Na het proces van Bordeaux (waar de Malgré-Nous eerst dwangarbeid en celstraf kregen en later amnestie) zal Frankrijk zwijgen en moeten de Elzassers maar leren leven met oude demonen.

De geschiedenis van de Elzas is en bewogen geschiedenis en draagt bij tot de moeilijkheid van de situatie. De Elzas was Frans dan weer Duits. Vandaag de dag is het een deel van Frankrijk maar met nog juridische verschillen met de rest van het land.
  
Marcel Grob.
Schrijver Philippe Collin ontdekte dat zijn oudoom niet bij de Wehrmacht gevochten had maar bij de 
Waffen-SS. Collin stelde zijn oudoom twee jaar lang vragen. Hij ontweek, bleef zwijgen. Dat zag Collin als een schuldbekentenis. Hij dacht dat Marcel vrijwillig dienst nam en brak met zijn familielid. Pas na de dood van Marcel in 2009, vond Collin het militaire notitieboekje van Marcel. Pas toen begreep hij het verhaal van zijn oudoom. 

De jonge Marcel komt bij de 16e Reichsführer-divisie van de Waffen-SS terecht en is ook aanwezig bij de slachting van Marzabotto. Dit is een van de ergste massamoorden die de Waffen-SS in Italië pleegde. Marcel is geen gewelddadige jongen en is al helemaal niet klaar om te vechten. Hij blijft bij het leger omdat hij schrik heeft voor zijn familie. Hij raakt bevriend met een Duitse luitenant en de twee raken samen gewond. De luitenant is een belezen man en zorgt, zo goed als hij kan, voor Marcel.

Eenmaal oud ziet Marcel zich genoodzaakt alles uit te leggen aan een jonge onderzoeksrechter. De onderzoeker vraagt wat ook Philippe Collin van zijn oudoom wil weten: hoe was u in staat deel te nemen aan oorlogsmisdaden? Ging u er mee akkoord om burgers te doden? Marcel antwoordt: "En jij, wat zou jij in mijn plaats hebben gedaan?"

Marcel stelt hiermee de eeuwige onbeantwoordbare vraag voor ons. Wij kunnen hier geen eenvoudig antwoord op geven. Het is gemakkelijk te denken om te vluchten, om bij het verzet te gaan. Maar wat als er dan ineens Gestapo voor de deur van je familie staat? Wat als je gezin vermoord wordt als jij niet gedwongen dienst neemt. Voor de jonge onderzoeksrechter is de zaak beklonken: Marcel is schuldig. Maar is dat wel zo? En moet hij zich verantwoorden voor vriendschappelijke gevoelens tegenover een Duitse luitenant? We mogen zeker niet vergeten dat Marcel toen nog maar 17 jaar was.

Het verhaal en de vraag van Marcel Grob doet mij denken aan de musical 40-45. Stel jezelf maar eens de vraag wat jij zou doen? Dat doe ik ook weleens als ik een verhaal lees uit de Tweede Wereldoorlog. Marcel Grob blijft in het Duitse leger en maakt dat van hem een collaborateur? Nee, eerder een instinctief wezen: hij wil overleven, hij wil dat zijn familie overleeft. Marcel is in de ogen van de onderzoeksrechter schuldig, de rechter kan niet genuanceerd naar de zaak kijken. Schuldig, een idee dat zo veel andere mensen ook hebben tegenover zij die meevochten met nazi-Duitsland, ook al was het buiten hun wil om.

De reis van Marcel Grob is een prachtige uitgave die zeker niet mag ontbreken in uw collectie!

Boekgegevens:
Collin & Goethals, De reis van Marcel Grob, Daedalus, ISBN 9789463940474 (€29,95)
Prijs NL: €30,80.


















Voor de afbeeldingen: ©️ Daedalus, 2019.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten