Lucky Luke een mafketel?

Het tweede Lucky Luke hommagealbum door Guillaume Bouzard. Waar Bonhomme een spannend en donkerder hommage creëerde, is Jolly Jumper antwoordt niet meer gericht op een meer absurde lonesome cowboy.

Door Elias Jonkers.

Is Lucky Luke een mafketel die zich inbeeldt dat zijn paard praat? En wie wist dat de Daltons daltonisme hebben? Lees het allemaal in het nieuwe hommagealbum van Bouzard.

Lucky Luke en het micronationalisme

Keizer van de USA? Jazeker, daar gaat Lucky Luke 45: Zijne Keizerlijke Hoogheid Smith over. Het in 1975 gepubliceerde album is onlangs in de nieuwe lay-out heruitgegeven. Goscinny baseerde zich ook voor dit avontuur op een waargebeurd verhaal. 

Door Elias Jonkers.

Op een groot landgoed bij het kleine stadje Grass Town woont de rijke Dean Smith, die zichzelf keizer van de Verenigde Staten en beschermheer van Mexico waant. Iedereen in het stadje gunt deze keizer Smith zijn fantasie, van de rechter tot de sheriff. Want hij doet toch niemand kwaad? En daarbij publiceert de krant de 'decreten' van de keizer en de lezers houden er wel van. Het stadje houdt ook wel van eens een feestje meer. Genoeg redenen dus om mee te gaan in het onschuldige spel.

Maar is deze keizer Smith wel zo onschuldig? Hij heeft een eigen leger en artillerie tot zijn beschikking. Wanneer de outlaw Butch Cassidy lucht krijgt van deze artillerie overtuigt hij Smith om ten oorlog te trekken tegen het stadje om zo het geld van de bank te kunnen bemachtigen. Het is weer aan Lucky Luke om orde op zaken te stellen, tot frustratie van Jolly Jumper.

Lucky Luke in het beloofde land

Dit jaar vierde Lucky Luke zijn 70ste verjaardag en dat hebben we gemerkt aan allerlei promoties en herdrukken. Het nieuwe album (#7) in de reeks De avonturen van Lucky Luke naar Morris is een niet te missen publicatie in dit jubileumjaar. Het Beloofde land is ook nog eens een debuut op verschillende vlakken, terwijl tekenaar Achdé nog maar eens bewijst dat hij een waardige erfgenaam van Morris is.

Door Elias Jonkers.

Moderne look voor Lucky Luke

Het was in december 1946, de dag na Sinterklaas, dat er in Spirou, numéro Almanach 47 een verhaal van Morris verscheen, getiteld: Arizona 1880. Nog belangrijker is dat er in dat verhaal een cowboy voorkwam met de naam Lucky Luke. En dat was het startschot voor één van de meest succesvolle Belgische stripreeksen. Nu, 70 jaar later, is Lucky Luke weer springlevend door heruitgaven van Dupuis. Lucky Luke is, net als zijn bedenker Morris, een gevestigde waarde en verdient deze aandacht absoluut.

Door Elias Jonkers.

Nieuwe look voor een ultieme collectie.

De komende vijf jaar zullen alle 73 albums in een nieuwe, uniforme stijl verschijnen. Laten we zeggen in een ultieme collectie. Elk album krijgt een nieuwe cover, een update in vertaling, belettering... Want we mogen niet vergeten dat 2016 het jubileumjaar van Lucky Luke is! 

De eerste albums die in de moderne en verfrissende look uitkomen, zijn: Dick Diggers goudmijn (Lucky Luke 1), Dalton City (#34), De eenarmige bandiet (#50), O.K. Corral (#68). 

De nummering is ook nieuw, want zo is Dalton City eigenlijk niet nummer 50 in de oorspronkelijke nummering maar #3 in de reeks bij Dargaud (Lucky Comics) (1969) en #34 in de telling vanaf het begin bij Dupuis.

Lucky Luke 2.0

Matthieu Bonhomme (Esteban, Texas Cowboys) brengt een spannende hommage aan de eenzame cowboy die dit jaar 70 jaar geleden voor het eerst met zijn paard de prairie doorkruiste. De moordenaar van Lucky Luke is een prachtig album in dit feestjaar voor Lucky Luke.

Door Elias Jonkers.

De Parijse stripkunstenaar Matthieu Bonhomme kent de verhalen van Lucky Luke zo een beetje vanbuiten; honderden keren heeft hij de albums gelezen. Hij heeft ze zo vaak herlezen dat Lucky Luke als een vriend werd, een cowboy van vlees en bloed. 

Dat hij het universum van Morris goed kent, is duidelijk zichtbaar in het album, zoals o.a. in het kleurgebruik, de personages en de enscenering. Toch is het niet klakkeloos een kopie van Morris, wat ook niet mogelijk is. Maar Bonhomme zit er niet ver naast. Bonhomme wou iets anders doen, het bekende op een andere manier invullen. Zijn manier. 

Morris maakte van Lucky Luke, naast de historische weetjes, een humoristische parodie. Bonhomme wilde meer naar de werkelijkheid. In De moordenaar van Lucky Luke heeft Luke een vriend, Doc Wednesday. Het personage is geïnspireerd door Doc Holliday (1851-1887), de Amerikaanse tandarts, gokker en pistoolvechter uit het Wilde Westen. Doc is de tegenhanger van Lucky Luke. Hij rookt, drinkt en gokt. Hij is alles wat Luke ook kon zijn als de censuur niet zo op de nek van Morris zat. Het toevoegen van een vriendenrelatie aan het verhaal maakt van Lucky Luke een menselijk personage. 

En Doc mag natuurlijk wel meer, want Lucky Luke rookt niet in het album. Bonhomme geeft er verhaaltechnisch een goede uitleg aan, maar de realiteit is anders: het mag gewoon niet van de erven Morris. 

Bonhomme heeft de beperking goed gebruikt, want zo zegt hij in een interview met Ballon:

"Alles moet in het teken van het verhaal staan."

Een mooi vertrekpunt om aan een strip te beginnen. Een ander goed vertrekpunt is de liefde voor het personage en het genre. Deze liefde voor western en Lucky Luke maakt dat het verhaal voor Bonhomme heel vlot en spontaan kwam. En dat zien we aan het resultaat.

Het verhaal is een klassieke whodunit, waarbij de vraag niet is "Wie is de moordenaar van Lucky Luke?", maar eerder "Wie is er met het goud gaan lopen?" En zoals bij een echte whodunit krijg je als lezer alle informatie mee om het mysterie zelf op te lossen. Een echt goed verteld verhaal!

Bonhommes Lucky Luke is in zijn bekende stijl, maar toch met genoeg knipogen naar Morris om van een geslaagde Lucky Luke te kunnen spreken. Sierlijk getekend, met een vergelijkbaar gevoelsmatig gebruik van kleur als bij Morris. Bonhomme is realistischer en weet een zeer sterke compositie op te bouwen met prachtige scenes. Een dikke pluim voor Matthieu Bonhomme!

Hoewel Morris met Lucky Luke één van de meest succesvolle Europese stripreeksen ooit op papier zette, heeft Bonhomme met een goed - en spannend - verhaal en prachtig tekenwerk een hoogtepunt in het feest rond 70 jaar Lucky Luke neergezet. 

Boekgegevens:

Matthieu Bonhomme, De moordenaar van Lucky Luke, Lucky comics, ISBN 9782884713818 (€ 7,95) 

Na 70 jaar nog altijd sneller dan zijn schaduw!

Als men het over de Belgische strip heeft, worden in één adem de grote Hergé en zijn wijdverspreide Kuifje genoemd. Maar men vergeet wel eens de even grote en Belgische strip Lucky Luke. Wat nog meer mensen niet weten is dat de bedenker van de cowboy een Vlaming is. Maurice De Bevere, alias Morris, werd geboren in Kortrijk. Lucky Luke is een Belg en zijn bedenker een grootmeester van de strip. Dit jaar viert de lonesome cowboy zijn 70^ste verjaardag. De perfecte gelegenheid om een hommage te brengen aan Luke en Morris.

Door Elias Jonkers.

Morris de Stoute en Goscinny de vindingrijke.

Hoewel Maurice, uitgesproken als Morris, werd geboren in Kortrijk (1923) speelde een groot deel van zijn leven zich af in Aalst, waar hij op het Sint-Jozefcollege op internaat zat. De paters droegen toen nog zwarte soutanes. Deze paters stonden model voor de vele lijkbidders in de albums van Lucky Luke. Na zijn middelbaar ging Morris rechten studeren in Leuven. Maar zijn interesse lag toch elders: bij beeldverhaal en film. Morris was een autodidact die al in het college graag tekende, waar hij karikaturen van leraren en medestudenten maakte.

Zijn professionele carrière begon bij de tekenfilmstudio CBA (Compagnie belge d'actualités), waar hij Franquin (Guust Flater) leerde kennen en de twee vrienden werden voor het leven. Morris lag qua vaardigheden voor op Franquin en door de invloed van Morris veranderde de stijl van Franquin van realistisch naar een meer cartoonachtige stijl. Wanneer in 1946 CBA werd gesloten, ging Morris aan de slag bij Dupuis.

Pseudoniem. Het gebruik van een alias of schuilnaam is een veelvoorkomend verschijnsel onder schrijvers en stripkunstenaars. De redenen om een alias te gebruiken zijn heel divers. Van prestige tot het beschermen van de persoonlijke identiteit.  Stanley Lieber schreef in 1941 een Captain America verhaal onder Stan Lee. Dit pseudoniem klonk internationaler en later veranderde Stanley zijn naam wettelijk in het pseudoniem. Jack Kirby klinkt ook Amerikaanser dan Jacob Kurtzberg Een pseudoniem kan verwijzen naar de naam van de auteur zoals bv. bij Marc Sleen (Marcel Neels) of Merho voor Robert Merhottein. Gewoon Merho zal eenvoudiger zijn bij het signeren.  Een ander fenomeen is het gebruik van de uitspraak van de naam of initialen om tot een pseudoniem te komen:  - Hergé: Georges Remi = G.R. > R.G. = Hergé. - Achdé: Hervé Darmenton = initialen H.D.  = Achdé. - Haes: Hugo Seriese = H.S. = haes.

Het is in dat jaar – en bij die uitgever – dat ons verhaal begint. In december 1946 verschijnt in een nummer van Spirou Arizona 1880 van de hand van Morris. In dit verhaal is de held een cowboy met de naam Lucky Luke. Luke maakte bij de lezers een grote indruk en werd een groot succes.

Lucky Luke werd dan wel een succes, maar Charles Dupuis had zo zijn voorwaarden. Of eigenlijk had de Franse censuurcommissie haar voorwaarden voor alles wat uit het buitenland kwam. En voor Dupuis was Frankrijk een belangrijke afzetmarkt. Hierdoor kreeg je als het ware een soort van dubbel- en zelfcensuur. Morris had veel last van deze censuur bij de uitgever. Het brave was Morris te saai. Het neerknallen van bandieten, drinken en roken hoort nu eenmaal bij het westerngenre.  

Originele versie.

Zo knalt Lucky Luke in het originele verhaal (Vogelvrij, 1954) Bob Dalton door het hoofd. Dat ging Dupuis toch wat te ver en in het definitieve album wordt de dood van Bob buiten beeld gehouden. 

"...Ze hebben me verplicht het einde te veranderen. Het was te bloederig." 

Uiteindelijke versie: Bob valt gewoon in een ton.

Op de laatste plaat van het album Vogelvrij zien we vier de vier graven van de gebroeders Dalton met als opschrift: "Hier liggen de gebroeders Dalton. Gestorven zonder hun laarzen uit te doen. 5 october 1892." Officieel zijn ze niet gestorven door een schietgevecht met onze cowboy. 

detail: graven van de gebroeders Dalton.

Uiteindelijk mocht Lucky Luke zelfs niet roken, niet drinken, prostituees waren niet toegelaten enzovoort. Het zou Morris te veel worden. 

De in Duitsland verschenen bundel, Lucky Luke Gesamtausgabe 10: 1951 - 1954 (2005), kwamen zowel het bloederige als het brave einde aan bod. 

Vanaf 1947 tot 1955 maakte Morris slechts zo’n twee verhalen per jaar. Vanaf het negende nummer, Spoorweg door de prairie, schreef René Goscinny (Astérix) de verhalen. De twee stripkunstenaars hadden elkaar in Amerika ontmoet. Door de inventieve humor van Goscinny en de dynamische tekenstijl van Morris werd Lucky Luke een immens succes. Goscinny had trouwens minder problemen met de censuur. Hij zag dit als een uitdaging om telkens creatieve oplossingen te bedenken. 

Na het overlijden van Goscinny in 1977 kwam er een einde aan het superteam en had Morris drie jaar lang geen goesting om Lucky Luke te tekenen. De zeer vruchtbare samenwerking had 37 verhalen lang geduurd. Daarna nam Morris verschillende tekenaars onder de arm. 

Historisch en geparodieerd.

De Daltons waren geïnspireerd op de Dalton Gang: een bende outlaws die het Wilde Westen onveilig maakten in de jaren 1890. De laatste van deze echte Daltons stierf trouwens in 1937. Maar de echte Daltons waren dus dood en daarom kwam Goscinny met het idee om de neven naar voren te schuiven. 

Een telkens terugkerende verhaallijn is het ontsnappen van de Daltons, waarna ze telkens weer ingerekend worden door Lucky Luke. De moeder van de Daltons, Ma Dalton, is dan weer gebaseerd op Kate ‘Ma’ Barker, de legendarische crimineel in de Public Enemy era (1931-1935) in Amerika.

Dit zijn trouwens niet de enige historische figuren: Billy the Kid, Calamity Jane, Jesse James, Buffalo Bill…

Andere personages hadden het uiterlijk van filmsterren. Dit was omdat zowel Morris als Goscinny enorme filmliefhebbers waren. Zo maken Christopher Lee, Louis de Funes, Alfred Hitchcock en ook Serge Gainsbourg een verschijning in Lucky Luke. 

Alfred Hitchcock in album De postkoets (1968) als barman.

Door de censuur mochten de albums geen revolvers en doden meer bevatten. Maar een western zonder conflict, vuurgevechten en drank kan toch gewoon niet? Goscinny kwam met de humor af. Lucky Luke is een western gecombineerd met humor en dat is niet veel voorkomend in het genre. Luke bevindt zich vaak in cliché-situaties uit het Wilde Westen waardoor Luky Luke werd gezien als een parodie op het westerngenre.

Een humoristisch element is het paard van Luke: Jolly Jumper. En wat een slim paard is me dat! Hij speelt schaak en heeft een goed gevoel voor humor. Morris tekende graag paarden en dus is Jolly Jumper eigenlijk de held en Luke zijn toevallige berijder. 

De kleurrijke stijl van Morris.

Vroege stijl

In de albums van Hergé, maar ook bijvoorbeeld bij Willy Vandersteen, moesten de kleuren de werkelijkheid braaf nabootsen. Maar Morris gaat daar anders mee om. Hij gebruikt kleur op een meer gevoelsmatige wijze. Zo zijn de personages vaak helemaal rood, de lucht geel, objecten blauw… Maar Morris komt er mee weg want het ziet er allemaal ontzettend goed uit. Is het trouwens iemand al opgevallen dat Lucky Luke de Belgische driekleur draagt?

In het begin was de stijl van Morris ronder en nog meer cartoonesk dan in de latere jaren. Lucky Luke kreeg een iets realistischer uiterlijk, maar bleef nog altijd dat cartoonesk en dynamisch. Morris tekende zijn personages in een vlotte lijn.

Naar een andere uitgever.

Eind 1967 stapt Morris over naar van Spirou (Dupuis) naar uitgever Dargaud (Pilote). De officieuze reden was misschien de strenge censuur bij Dupuis, terwijl men bij Dargaud losser was op dat vlak. De  officiële reden was dat Morris bij Dupuis niet de harde kaft kreeg voor zijn albums en bij Dargaud wel. Het is bij Dargaud dat Lucky Luke zijn bekende slogan krijgt: ‘De man die sneller schiet dan zijn schaduw’. 

Na Morris en de toekomst.

 Morris stierf in 2001 en de reeks werd voortgezet door de Fransman Achdé, Hervé Darmenton, met de scenario’s van Laurent Gerra. Later werden ook scenario’s gebruikt van Daniel Pennac, Jascues Pessis en Tonino Benacquista. Voor het zevende album in de nieuwe reeks, De Avonturen van Lucky Luke naar Morris, staat Jul paraat als scenarist. Jul greep eerder net naast de keuze als nieuwe scenarist voor Astérix.  Wat we kunnen leren van het werk van Achdé is dat hij een trouwe leerling is van de oude meester Morris. Hij imiteert zijn stijl op een ontzettend goede wijze. 

In 2011 begon Achdé met de spin-off De avonturen van Kid Lucky. Deze albums bevatten vooral korte gags rond de kindertijd van Lucky Luke.

Naast de strips had Lucky Luke ook een leven op het witte doek. In 1983 verscheen de tekenfilmserie bij Hanna-Barbera. In 2001 verschenen De nieuwe avonturen van Lucky Luke, in 52 afleveringen. En in 2009 verscheen een serie rond De Daltons. In totaal kwamen er vier animatiefilms uit en ook een aantal videogames.

Ook de live-action films konden niet achter blijven. In de jaren 1990 verschenen er twee film met Terence Hill als Lucky Luke, opgevolgd door een serie. In 2004 verscheen de film Les Daltons, met Til Schweiger als Lucky Luke en in 2009 ging in Frankrijk opnieuw een Lucky Luke-film in première met Jean Dujardin als Luke.

Cover album van Bonhomme.

Omdat 2016 het feestjaar is voor Lucky Luke, staat er heel wat op de planning. In juni verschijnt het eerste hommagealbum L' Homme Qui Tua Lucky Luke van Mathieu Bonhomme (o.a. Esteban). Deze one-shot is meer volwassen dan de komische albums van Morris.

Het tweede hommagealbum staat gepland voor november en zal terug in de komische sfeer zijn. Dit album is van de hand van Guillaume Bouzard. Beide albums zullen in het Nederlands bij Ballon media verschijnen, al is het nog afwachten voor een juiste publicatiedatum.

In het Comics Station Antwerp zal Lucky Luke een hoofdrol spelen en ook op de Boekenbeurs is er een plekje gereserveerd voor de cowboy en zal er een grote Lucky Luke in Lego aanwezig zijn.

In Angoulême zal er tot eind augustus een tentoonstelling rond Lucky Luke en Morris plaatsvinden. Ter gelegenheid van deze expo heeft Dargaud een 312 pagina's tellende catalogus, L'art de Morris, uitgegeven met reproducties van originele platen van Morris. Dit artbook, in december 2015 verschenen, is momenteel alleen in het Frans te verkrijgen.

In Frankrijk, Duitsland, Italië en België mogen we speciale albumcollecties verwachten. In november geeft Spirou een Lucky Luke-special uit. Dupuis zal een integrale met alle verhalen en achtergronddossier uitgeven in november.

Lucky Luke is één van de meest succesvolle Belgische strips in de geschiedenis. Maar het wordt vaak vergeten als Belgische strip. Dit komt grotendeels doordat het verhaal zich in Amerika afspeelt. Kuifje, Kiekeboe, Suske en Wiske en Jommeke spelen zich ook vaak op verre locaties af maar beginnen altijd in België of Vlaanderen. Na hun avonturen keren de helden ook altijd terug naar de heimat. Bij Lucky Luke heb je geen verbondenheid met het land. Een ander aspect is dat de scenaristen Fransmannen zijn en de afzetmarkt meer naar Frankrijk toe gericht was dan naar het Nederlandse taalgebied.

Toch is Lucky Luke één van de pareltjes van de Belgische strips die niet moet onderdoen voor Kuifje, Suske en Wiske en De Kiekeboes.

De poor lonesome cowboy is, gelukkig, nog lang niet uitgezongen. En net zoals Lucky Luke de verre horizon tegemoet rijdt, kijken wij uit naar wat de toekomst brengt voor deze populaire cowboy. 

 

 

Lucky Luke dit jaar 70 jaar!

Dit jaar mag Lucky Luke 70 kaarsjes uitblazen en dat zal gevierd worden. Bij deze een vooruitblik op de festiviteiten en de geplande hommagealbums.

Naast het derde deel van Kid Lucky in februari en het nieuwe deel in de hoofdreeks geschreven door Jul, die net naast Asterix greep als nieuwe scenarist, zullen er heel wat hommagealbums op de agenda staan.

In juni verschijnt het eerste hommagealbum L' Homme Qui Tua Lucky Luke van Mathieu Bonhomme (o.a. Esteban). Deze one-shot is meer volwassen dan het komische element van Morris.

Het tweede hommagealbum staat gepland voor november en zal terug in de komische sfeer zijn. Dit album is van de hand van Guillaume Bouzard.

Voor de festiviteiten:

In het Comics station Antwerp zal Lucky Luke een hoofdrol spelen en ook op de Boekenbeurs is er een plekje gereserveerd voor de cowboy en zal er een grote Lucky Luke in Lego aanwezig zijn.

In Angoulême zal er tot eind augustus een tentoonstelling rond Lucky Luke en Morris plaatsvinden. Ter gelegenheid van deze expo heeft Dargaud een 312 pagina's tellende catalogus, L'art de Morris, uitgegeven met reproducties van originele platen van Morris. Dit artbook, in december 2015 verschenen, is momenteel alleen in het Frans te verkrijgen.

In Frankrijk, Duitsland, Italië en België mogen we speciale albumcollecties verwachten. In november geeft Spirou een Lucky Luke-special uit. Dupuis zal een integrale met alle verhalen en achtergronddossier uitgeven in november.

Een volledig overzicht van de festiviteiten vindt u hier.

EJ