Het is in 2016 precies vijfhonderd jaar geleden dat de Nederlandse schilder Jheronimus Bosch overleed. Dat wordt gevierd door tentoonstellingen en allerhande uitgaven over zijn kunstwerken. Bij het eerbetoon aan één van de beroemdste kunstenaars kan en mag een stripverhaal natuurlijk niet ontbreken. Het album, Jheronimus Bosch, is gebaseerd op de diversiteit en veelheid van schepselen in de werken van Bosch. Het prachtige eerbetoon in stripalbum is van de hand van Werner Goelen aka Griffo.
Door
Elias Jonkers.
De meester schilder.
Jheronimus (roepnaam: Joen, postuum: Jeroen) Bosch is één van de bekendste kunstenaars en toch ook onbekend. Veel mensen zullen hem in verband brengen met fabelachtige monsters en het macabere. Toch weten we ontzettend weinig over deze meester. Zelfs zijn exacte geboortedatum kennen we niet. De datum wordt geschat op 1450.
Wel weten we dat hij uit een artistieke familie stamt. Zowel de vader, grootvader als overgrootvader van Jeroen waren schilders. Hun achternaam was van Aken, dus kunnen we aannemen dat ze uit Aken (Duitsland) komen. Ook de broer van Jeroen, Goessen, was een schilder. De kinderen van Goessen, dus de neefjes van Jeroen, waren ook schilders.
Om zich te onderscheiden van zijn voorouders nam Jeroen de achternaam Bosch aan, van de stad waarin hij woonde: 's-Hertogenbosch, in die tijd één van de grootste steden in het hertogdom Brabant. Naar alle waarschijnlijkheid heeft Jeroen een opleiding gekregen in het atelier van zijn vader, Anthonis van Aken.
We weten dus heel weinig over het leven van deze grote schilder. Er is hem al verschillende zaken toegeschreven: van alchemist, tovenaar, duivelsaanbidder tot krankzinnige. Dit alles maakt dat er rond de persoon Bosch een hele mythe is ontstaan die steeds sterker wordt.
De stripmaker.
Genoeg dus om een stripverhaal over te maken. Gelukkig weten we over de andere meester wel meer: de Vlaming Werner Goelen, alias Griffo, volgde zijn opleiding aan de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen en werkte voor o.a. Humo en Kuifje. Bij de laatste nam hij de reeks Ton en Tinneke over van Franquin. Maar het humoristische kon hem nauwelijks bekoren en hij stapte op bij Kuifje. Samen met Jean Van Hamme maakte hij S.O.S Geluk en met Jean Dufaux maakte hij verschillende reeksen als Giacomo C., Beatifica Blues en Samba Bugatti. De afgelopen twee jaar verschenen van Griffo als tekenaar de reeks Golden Dogs (4 delen, 2014-15 bij Le Lombard) samen met Desberg en De zijden sjaal (2015 bij Ballon) samen met Grossey.
Jheronimus Bosch is zijn eerste soloalbum en Griffo draagt het album op aan zijn vader die hem de artistieke weg heeft getoond en hem aangezet heeft om originele tekeningen te maken. Hier kunnen we dus een kleine parallel tussen de schilder en striptekenaar ontdekken.
Het verhaal speelt zich af in de tijd van Jeroen Bosch en in de hedendaagse tijd, in Gent, waar men aan de universiteit werkt aan de restauratie van een schilderij van Bosch. Het probleem is dat de onderzoekers niet weten welk vernis de schilder heeft gebruikt. En Jeroen Bosch weet het zelf eigenlijk ook niet goed.
De schilder kan de demonen vangen in zijn tekeningen en doeken. Het enige probleem is dat ze telkens weer weten te ontsnappen. Totdat hij een demonicide krijgt van een alchemist. Met deze stof blijven de demonen op het doek. Maar wat als de restaurateurs het vernis er af krijgen om het werk te restaureren?
In Gent is de restauratie van het Lam Gods volop aan de gang en dat bracht Griffo op het idee om iets rond een restauratie van een werk van Bosch te doen. Het magische vernis dat duivels en demonen vasthoudt is natuurlijk een fantastisch verzinsel van de striptekenaar. Jheronimus Bosch is dan ook geen studie over de schilder, maar een sprookje, een fabel.
Het album is een wandeltocht doorheen de eigenzinnige stijl van de schilder en zijn ogenschijnlijk onbegrensde verbeelding. Want wie had kunnen denken dat de wonderlijke en macabre schepselen in de werken van Bosch ook werkelijk bestaan? Wel Bosch kan ze zien. In werkelijkheid zijn het beelden die menig middeleeuwer herkende. Onder de humoristisch aanvoelende buitenkant schuilt een waarschuwing aan de mensen om niet te zondigen. Want eenmaal in de hel staan de zondaar onvoorspelbare straffen te wachten.
Hier en daar is het verhaal niet altijd even duidelijk. Om het verschil tussen heden en verleden te duiden is er geen grafisch verschil gebruikt; dit maakt dat het verhaal niet altijd even vlot leest voor het geoefende oog. Een verschil in paneelrand of kleurgebruik kan dit oplossen.
En andere, spijtige fout is de plaatsing van de tekstballon in paneel 2 op pagina 6. De uitspraak van de vader komt volgens de plaatsing van de ballon uit de mond van de moeder. Dit is jammer.
Ondanks de kleine details is Jheronimus Bosch een mooie ode van een kunstenaar aan een andere kunstenaar. U moet wel in het achterhoofd houden dat het geen non-fictie is. Het is geen geschiedenisles. De demonen van Bosch zijn grafisch sterk weergegeven door Griffo.
Is dit nu een werk dat u moet gelezen hebben over Bosch? Nee, niet echt. Wel is het een werk dat u als liefhebber van verhalen en strips moet gelezen hebben. Want het is een ontspannend en leuk verhaal. Laat u als lezer onderdompelen in de wonderlijke wereld van Jheronimus Bosch.
Boekgegevens:
Griffo, Jheronimus Bosch, Glénat, ISBN 9789491684616 (€16,95)
EJ -06/04/2016
